■ تکنولوژی قالب بندی بخش عمران

بتن ریزی اجزای ساختمان :

1- بتن ریزی پی ها :

قبل از بتن ریزی باید سطح قالب با آب مرطوب شود یا به مواد رها ساز آغشته گردد تا آب بتن را به خود جذب نکند . در هنگام بتن ریزی فونداسیون ها باید دقت شود ، بتن با ضربه به بدنه ی قالب برخورد نکند و حداکثر لایه های 30 سانتی متری ریخته شده پس از ویبره شدن هر لایه ، لایه ی بعدی ریخته میشود .

تا آن جا که ممکن است باید بتن را با سرعت ریخت و در هنگام ریختن هر لایه دقت کرد که لایه ی قبلی به خوبی متراکم شده باشد .

2- بتن ریزی دال ها و سقف ها :

بهترین روش ریختن و پخش بتن در دال ها استفاده از پمپ بتن است به دلیل اینکه پمپ بتن نیاز به پخش ندارد و می توان با حرکت خرطوم آن ، بتن را در محل های مورد نظر تخلیه کرد . بتن ریزی در دال ها باید در یک جهت و به طور متوالی انجام گیرد . محموله های بتن نباید در نقاط مختلف سطح و به صورت پراکنده ، انباشته و سپس پخش و تسطیح شوند . همچنین بتن نباید در یک محل و در حجم زیاد ، تخلیه و سپس به طور افقی در قالب حرکت داده شوند . در عملیاتهای بزرگ بتن ریزی لازم است که محل ختم بتن ریزی از قبل تعیین و در نقشه های اجرایی مشخص شود . در بتن ریزی های حجیم باید دقت شود که حجم بتن به صورتی تخلیه شود که از به وجود آمدن اتصال سرد جلوگیری گردد.

3- بتن ریزی ستونها :

بتن ریزی در ستونها باید در لایه های افقی با ضخامت یکنواخت صورت گیرد وهر لایه قبل از ریختن لایه بعدی بطور کامل متراکم شود . میزان وسرعت بتن ریزی باید چنان باشد که هنگام ریختن لایه جدید ، لایه قبلی در حالت خمیری باشد ، عدم رعایت این نکته باعث ایجاد اتصال سرد و نهایتاً عدم یکپارچگی بتن خواهد شد. در بتن ریزی ستونها حتی الاامکان باید ارتفاع سقوط آزاد بتن را محدود نمود . این ارتفاع برای جلوگیری از جدا شدن دانه ها به 9/0 تا 2/1 متر محدود می شود .

در صورتی که بتن اجباراً در قالب های بلند ریخته می شود برای جلوگیری از آب انداختن بتن ، توصیه می شود ، از بتن با اسلامپ کم ( بتن سفت) استفاده شود ، کاستن از سرعت بتن ریزی نیز تا حدود زیادی از آب انداختن بتن جلوگیری می نماید . در ستونهای بلند در صورت امکان می توان بتن را تا تراز حدوداً 30 سانتی متر پایین تر از تراز قطعی ریخته و پس از یک ساعت، قبل از اینکه سطح بتن سخت شود ، بتن ریزی را مجدداً از سر گرفت تا از ایجاد اتصالات سرد جلوگیری شود .

4- بتن ریزی دیوارها :

بتن ریزی دیوارها باید در لایه های افقی با ضخامت یکنواخت صورت گیرد وهر لایه قبل از ریختن لایه بعدی بطور کامل متراکم شود . بتن ریزی دیوارها را باید از کنار قالب ها به طرف وسط آن انجام داد . هر لایه را از یک طرف شروع می کنند و وقتی بتن ریزی به وسط می رسد همان لایه را از طرف دیگر تا وسط می ریزند .

در دیوارهایی که چند لایه ی بتن ریخته می شود ، باید دقت کرد که در لایه های زیرین به خصوص در گوشه ها ، شیره ی بتن جمع نشود و ارتفاع لبه داخلی دیوار برابر ارتفاع مورد نظر باشد .

بتن ریزی را باید حدود 5 سانتی متر بیش از ارتفاع مورد نظرانجام داد و قبل از آنکه بتن خود را بگیرد ،بتن های اضافی را از سطح کار برداشت . با این روش می توان اطمینان یافت که فصل مشترک دو مرحله ی متوالی بتن ریزی به صورت خطی صاف و مشخص نمودار شود .

عمق لایه اول بتن ریزی هیچ گاه نباید از 30 سانتی متر بیشتر شود . در دیوارهای نازک وجود یک سکوی ممتد در بالای دیوار برای بتن ریزی ، یا انباشتن بتن ، سپس ریختن آن به داخل قالب یک راه حل اساسی است .

5- بتن ریزی سطح شیبدار :

بتن ریزی روی سطوح شیبدار ، با دست ویا قالب لغزنده انجام می شود . چنانچه عملیات روی سطح شیب دار با دست انجام گیرد ، با توجه بهضخامت کم سازه ، باید بتن در تمام ضخامت دال ریخته شده و لرزان ، ماله کشی ، تسطیح و تنظیم سطح بتن از قسمت تحتانی شیب به سمت بالا انجام شود . در این حالت باید بتن ریزی از پایین به بالا انجام شود . به این ترتیب ، وزن بتن بالا سبب تراکم و جااندازی بتن زیرین می شود .اگر شیب سطح بیش از 5 الی 10 درجه نباشد ، می توان با استفاده از روش متداول برای دالها بتن ریزی کرد . اگر بتن پس از تراکم کمی افت کند باید صبر کرد تا خود را بگیرد و سپس لایه بعدی ریخته شود . برای شیب های بیش از 10 درجه لازم است که از یک قالب لغزنده ی شمشه ای استفاده شود . قالب نباید لزانده شود ، زیرا این موضوع باعث می شود که بتن از لبه های پایینی بیرون بیاید و متورم شود .

تراکم و تحکیم بتن :

لرزاننده های درونی :

ساده ترین نوع ویبره است که معمولا به شکل میله ای یا شیلنگی دیده می شود . ویبره دستی یک وسیله ساده است که از یک سر یا خرطوم مرتعش کننده که به وسیله میله ای انعطاف پذیر به یک موتور متحرک متصل است تشکیل شده است . برای انجام ویبره لازم است که سر خرطومی شکل وارد حجم بتن شود تا با ایجاد لرزش یکنواخت سبب تراکم بتن و خروج حبابهای هوا از آن شود . توصیه می شود در این روش میله لرزان را به فاصله هر 5/0 الی یک متر فرو برده وهر بار بین 5 تا 30 ثانیه در بتن نگه داشته شود تا بسته به میزان تراکم مورد نظر واسلامپ بتن ، بتن متراکم شود.

شعاع عمل و شکل ویبره کردن قطعات بتون ریزی شده متفاوت است ومیزان تأثیر میله های ویبراتور به موقعیت کار ، کارایی بتون و مشخصات میله بستگی دارد . هر چه قطر میله بزرگتر باشد ، شعاع عمل آن بیشتر خواهد بود . هنگام اجرا می توان شعاع عمل را با چشم مشاهده کرد .

لرزاننده های خارجی ( قالب) :

این نوع ویبراتورها در مجاورت قالب قرار گرفته و بایک تکه ارتجاعی به قالب متصل می شوند و پس از به کار افتادن ، مجموعه قالب و بتن داخل آن را مرتعش کرده وحباب های هوا را خارج می کنند . زمان لازم برای این نوع ویبره حدود 1 تا دقیقه است . از این روش معمولا در متراکم کردن سازه های بسیار نازک بتنی که به علت تراکم بسیار زیاد آرماتور، استفاده از ویبراتورهای درونی درآنها مشکل است ویا بتنهای سفتی که نتوان از ویبراتور درونی در آنها استفاده کرد کاربرد دارند .

لرزاننده های میزی:

عبارت است از میزهای لرزانی که قطعات بتنی برروی آن قرار گرفته و ویبره می شوند . این نوع روش متراکم کردن بتن در کارگاه های بتن پیش ساخته و آزمایشگاه های بتن روشی مرسوم است .

ویبراتورهای سطحی :

این نوع لرزاننده ها به صورت شمشه های ارتعاش دهنده ، ویبراتورهای صفحه ای ، شمشه های غلتان ارتعاش ، ماله های آهنی وتخته ماله ای ارتعاشی مورد استفاده قرار می گیرند . این نوع ارتعاش دهنده ها برای متراکم کردن بتن کف ، دالهای بدون آرماتور ، بتن پوشش روی سطوح شیب دار و اصولاً کارهای بتنی تخت استفاده می شوند .



آرماتور بندی :

بتن ماده ای است که دارای مقاومت زیادی در برابر فشار است ، از این رو استفاده از آن برای قطعات تحت فشار مانند ستون ها وقوسها بسیار مناسب است . اما علی رغم خصوصیت مطلوب یاد شده ، مقاومت کششی کم وشکنندگی نسبتاً زیاد بتن ، استفاده از آن را برای قطعاتی که به طور کامل یا موضعی تحت کشش هستند محدود می کند . برای رفع این محدودیت ، اعضای بتنی را با قرار دادن فولاد در آنها تقویت می کنند . ماده مرکبی که از ترکیب بتن و فولاد حاصل می شود ، بتن مسلح می گویند . هدف اصلی از ایجاد بتن مسلح استفاده از بتن برای تحمل فشارو استفاده از فولاد ( آرماتور ) برای تحمل کشش است . اساس رفتار مشترک فولاد وبتن ترکیب دو خاصیت مهم فیزیکی و مکانیکی این دو ماده ، بدین شرح است : نخست آن که ، بتن در اثر سخت شدن چسبندگی قابل ملاحظه ای با آرماتور ایجاد می کند ؛بدین ترتیب،دریک عضو بتن آرمه تحت اثر بارهر دو ماده وبتن با هم تغییر شکل میدهند .

به دلیل اینکه چسبندگی مناسب بین فولاد و بتن از عوامل موثردرمقاومت بتن مسلح است .باید میل گردهایی که در بتن مسلح بکار می روند ،نو،تمیز،بدون هیچگونه آلودگی نظیرچربیها ،ذرات بتن ،گردوخاک ومواد زائد دیگر باشد .میلگردها قبل ازمصرف باید کاملا پاکیزه باشند تا خللی به پیوستگی بتن ومیلگردها وارد نشود.

مقطع میلگرد مصرفی نباید به علت زنگزدگی تضعیف شده باشد .استفاده ازمیلگردهای زنگزده به شرطی مجاز است که اولا زنگزدگی قبلا با پرس یا وسایل مشابه مورد قبول کامل پاک شود ،ثانیا قطر میلگرد پس از برس زدن حداکثر 5/0 میلیمتر کاهش یابد.

برای تمیز کردن زنگ از سطح میلگرد می توان از برس سیمی زیر استفاده کرد . اگر حجم میل گردهای زنگ زده زیاد باشد ، از دستگاه ماسه پاش ( سند بلاست ) استفاده می کنند . این دستگاه با پرتاب شدید ماسه های ریز یز سطح میل گرد باعث زنگ بری آن می شود .

میلگردهای مورد استفاده در بتن را معمولاً از شاخه های 12 متری یا کلافهای میلگرد در طولهای لازم برش داده ، شکل می دهند و استفاده می کنند . بریدن ملیگردها به دو صورت سرد وگرم انجام می شود که برش سرد از مزایای بیشتری برخوردار است .

برای برش میلگردها به صورت سرد از قیچی های ساده دستی در اندازه های مختلف و قیچی های دستی روی پایه استفاده می شود . همچنین می توان از دستگاه برقی برش میلگرد نیز استفاده کرد . برش میلگردهای قطور به وسیله دستگاه برشی برنول ( سرپیک ) به صورت برش گرم با استفاده از گاز و اکسیژن انجام می شود .

خم کردن میلگردها نیز باید به صورت سرد و با استفاده از آچار خم کن ( F ) ، دستگاه خم کن دستی و یا دستگاه خم کن برش صورت گیرد .





برای برش ، خم وبستن میلگردها لازم است اصول زیر رعایت گردد :

- بریدن میلگردها باید با وسایل مکانیکی باشد و از بریدن آنها به وسیله حرارت خودداری گردد .

- کلیه میلگردها باید به صورت سرد و ترجیحاً به طور مکانیکی به وسیله ماشین مجهز به فلکه خم کن و با یک عبور در سرعت ثابت خم شوند ، طوری که قسمت خم شده دارای شعاع انحنای ثابتی باشد.

- به طور کلی باز و بسته کردن خمها به منظور شکل دادن مجدد به میلگردها مجاز نیست .

اتصال پوششی :

متداولترین روش وصله کردن میلگردها روش پوششی است . برای این منظور دو میلگرد را روی یکدیگر قرار می دهند ، به طوری که در طول معینی یکدیگر را بپوشانند ؛ سپس آنها را بوسیله مفتول محکم می کنند . در شکل زیر روش وصله کردن دو میل گرد را به روش پوششی مشاهده می کنید . اتصال پوششی فقط در مورد میلگردهای با قطر 36 میلیمتر و کمتر از آن مجاز است .

برای میلگردهای کششی ، حداقل طول پوشش لازم ، باید 25/1 برابر طول چسبندگی مهاری میل گرد کوچک تر باشد و در عین حال این طول نباید هیچ گاه کمتر از 25 برابر قطر میل گرد به اضافه ی 15 سانتی متر انتخاب شود . در شکل زیر حداقل طول وصله ی میل گرد کششی به روش پوششی نشان داده شده است .

برای میل گردهای فشاری ، حداقل طول پوشش باید یک برابر طول چسبندگی مهاری میل گرد کوچک تر باشد ودر عین حال ، این طول نباید هیچ گاه کمتر از 20 برابر قطر میل گرد ، به اضافه 15 سانتی متر انتخاب شود .

قلاب میلگرد و ضوابط آن

الف ـ میل گردهای اصلی :

1- خم 180 درجه ( خم تیر دایره ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 4 برابر قطر میل گرد ) ، مشروط بر این که طول مستقیم از 6 سانتی متر کم تر نباشد .

2- خم 135 درجه ( چنگک ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 8 برابر قطر میلگرد ) در انتهای آزاد میلگرد .

3- خم 90 درجه ( گونیا ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 12 برابر قطر میلگرد ) در انتهای آزاد میل گرد .

ب ـ میل گردهای تقسیم و خاموت :

1- برای میلگردهای به قطر 16 میلیمتر و کمتر ، خم 90 درجه ( گونیا ) با اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 6 برابر قطر میل گرد ) ، مشروط بر این که از 6 سانتی متر کمتر نباشد.

2- برای میل گردهای به قطر بیش از 16 میلی مترو کمتر از 25 میلی متر ، خم 90 درجه ( گونیا ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 12 برابر قطر میل گرد ) در انتهای آزاد میل گرد .

3- خم 135 درجه ( چنگک ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 6 برابر قطر میل گرد ) به شرطی که از 6 سانتی متر کمتر نباشد .

4- خم 180 درجه ( خم نیم دایره ) به اضافه ی طول مستقیم ( حداقل 4 برابر قطر میل گرد ) به شرطی که از 6 سانتی متر در انتهای آزاد میل گرد کمتر نباشد .

ضوابط آیین نامه ای مربوط به آرماتور بندی :

1- برای بستن آرماتورها نباید میلگردهای متقاطع را به هم جوش داد .

2- حداقل فاصله آزاد بین میلگردهای موازی در یک ردیف نباید از هیچ یک از دو مقدارd یا 5/2 سانتی متر کمتر باشد ( فاصله آزاد میلگردها باید بزرگتر یا مساوی 4 برابر قطر بزرگترین دانه شن موجود در مصالح بتن باشد .)

3- در مواردی که آرماتورهای موازی در دو یا چند ردیف قرار می گیرند ، میلگردهای ردیف بالایی باید مستقیماً روی میلگردهای ردیف پایینی واقع شوند و فاصله ی آزاد بین ردیف ها باید حداقل برابر با 5/2 سانتی متر باشند .

4- ضخامت پوشش بتنی روی میلگردها نباید کمتر از مقادیر زیر اختیار شود:

الف ) قطر میلگردها

ب) بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه های تا 32 میلیمتر ، یا 5 میلیمتر بیشتر از بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه های بزرگتر از 32 میلیمتر .

میلگردها پوشش بتنی میلگردها عبارت است از حداقل فاصله رویه اعم از طولی و عرضی تا نزدیکترین سطح بتن .

ضخامت پوشش بتنی محافظ میلگردها متناسب با شرایط محیطی ونوع قطعه مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول زیر کمتر باشد .

مصالح قالب بندی:

1- قالب بندی : به مجموعه قطعاتی که برای شکل دادن بتن خمیری ، تا مدت زمانی که بتن تا آن حد سخت شده باشد که علاوه بر وزن خود تغییر شکل اضافی ندهد را ، قالب و ساخت آن را قالب بندی می گویند .

2- وظایف اصلی قالب : قالب باید بتن را با شکل مورد نظر در محدوده ی روا داری های ( تولرانسی) مجاز نگاه دارد ؛ همچنین به سطح آن نمای دلخواه بدهد و وزن بتن را تا زمان سخت شدن و کسب مقاومت کافی ، تحمل کند .

قالب باید بتن را در مقابل صدمات مکانیکی حفظ کرده و از کم شدن رطوبت بتن و نشست شیره ی آن جلوگیری کند . و عایقی مناسب در برابر سرما وگرمای محیط باشد . همچنین اجزای داخل بتن ( میلگردها) را محل مورد نظر نگاه داشته ودر برابر نیروهای ناشی از لرزاندن ومرتعش ساختن بتن را محافظت کند وبدون آسیب رساندن به بتن از آن جدا شود .

اهداف در انتخاب نوع قالب بندی :

نمای ظاهری : نمای سطح بتن تابعی از وضعیت سطحی قالب است . در بتن نمایان ( بتن معماری ) این موضوع اهمیت خاصی پیدا می کند . در واقع بدن شکلی را به خود می گیرد که سطح قالب دارا است . با توجه به محدودیتهای ساخت واجرای قالب ، حصول هر شکل دلخواه در نمای بتن امکان پذیر نیست . اما می توان با طراحی و اجرای مناسب شکلهای زیبایی به بتن بخشید .

انواع قالب از لحاظ مصالح :

قالب های ساختمانهای بتن آرمه از لحاظ مصالح ساخت به قالب های آجری ، قالب های چوبی ، قالب های فلزی ، قالب های فیبری ، قالب های با مواد شیمیایی تقسیم بندی می شوند .

قالب های آجری : قالب های آجری به دو صورت قالب های دائمی وموقت معمولاً برای ساخت پی در ساختمانهای کوچک کاربرد دارند . مصالح این قالب از آجر معمولی وملات گل و یا ماسه سیمان است .

مزایای استفاده از قالب های آجری برای پی به شرح زیر است :

- نیاز به گود برداری اضافی ندارد . (فقط قسمت بتن ریزی )

- پس از چیده شدن آجرها ، امکان جابه جایی وتغییردر ابعاد قالب به واسطه فشار خارجیوجود ندارد .

- سرعت اجرای عملیات زیاد است وپس از بتن ریزی می توان کار شالوده را تمام شده تلقی کرد زیرا مسئله قالب برداری مطرح نیست .

- به دلیل اینکه معمولاً قالب آجری به شالوده می چسبد ، عملاً ابعاد شالوده بیشتر شده وایمنی بیشتری برای شالوده حاصل می شود .

- چسبیدن قالب آجری به پی ، آن را در مقابل عوامل مخرب مانند سولفات ها محافظت می کند .

- قیمت تمام شده آن کمتر از قالب های دیگر است .

مشکل قالب های آجری این است که عملاً کنترلی روی قسمتهایی از بتن که بدون کیفیت انجام شده است صورت نمی گیرد .

قالب های چوبی :چوب از متداولترین و قدیمیترین مصالح مصرفی در قالب بندی است مزایای آن عبارتند از :

هزینه اولیه کم ، سبکی وحمل ونقل ساده آن ، امکان استفاده از چوب برای قالب در شکلها و ابعاد مختلف و سهولت کاربرد ، عایق حرارتی مناسب مخصوصاً برای قالب بندی و بتن ریزی در زمستان ( ستون ) و از رطوبت دمای بتن محافظت می کند . قالب برداری سریع ، استفاده مجدد از 1 تا 20 بار .

به طور کلی در ساختمانهایی با متراژ کم که ابعاد تیرها و ستونها در آن تیپ قالب چوبی اقتصادی تر از قالب فلزی است .

معایب قالب بندی چوبی عبارتند از :

تعداد استفاده مجدد از آن کم است ، شلوغی کارگاه و کثیف شدن آن ، امکان آتش سوزی ، امکان نشت شیره بتن از گوشه ها آن ، و اراداتی بودن آن .



استفاده از قالب آجری:

قالب های آجری می توانند به صورت دائمی و یاموقت باشند . این قالب ها برای ساخت پی در ساختمانهای کوچک ویا ساختمانهایی که فقط پی ها باید قالب بندی شوند کاربرد دارند . شیوه کار بدین ترتیب است که اگر قالب ها به صورت دائمی در نظر گرفته شوند . پس از خاکبرداری محوطه ، قالب های آجری با استفاده از آجر و ملات ماسه سیمان ، بر اساس نقشه های پی سازی با ابعاد شخص ساخته میشوند . پس از گذشت مدت زمان معینی ، جدار داخلی قالب های آجری با اندود ماسه و سیمان پوشانده می شود تا سطحی صاف ویکنواخت حاصل گردد و همچنین از جذب شیره بتن توسط آجرها جلوگیری شود .

اما در صورتی که قالب های آجری به صورت موقت در نظر گرفته شده باشند ، ملات ساخت دیوارهای آجری از گل رس خواهد بود تا پس از اجرای بتن ریزی ، جدا کردن آجرها از یکدیگر ساده تر باشد . همچنین به جای اندود ماسه و سیمان برای جداره داخلی قالب ، می توان آنها را با ورقه های پلاستیکی پوشاند . درصورت استفاده از قالب های آجری برای پی ها عملاً ابعاد شالوده بیشتر شده و دیواره آجری پی را در مقابل عوامل مخرب مانند سولفاتها محافظت می نماید .

استفاده از قالب های چوبی :

قالب بندی چوبی از پر کاربرد ترین قالب بندی در ساختمانهای بتنی است . به دلیل اینکه ظاهر کار در شالوده ها به ندرت دارای اهمیت است ، برای ساخت قالب های پی می توان از مصالح قدیمی یا دست دوم سالم استفاده کرد .



استفاده از قالب های فولادی :

قالب های فولادی یک از بهترین قالب ها برای پی ها هستند که بسته به ابعاد و شکل شالوده و تعداد دفعات استفاده مجدد از قالب بدون اعمال تغییرات انتخاب می گردند .

اجرای قالب بندی فلزی برای ساخت پی ها به شیوه زی راست :

1- چیدن قالب های مدولار در کنار یکدیگر مطابق نقشه ی قالب بندی پی .

2- بر قراری اتصال بین قالبهای مدولار به وسیله گوه های نر وماده .

3- نصب لوله پشت بند قالب ( پشت بند افقی ) بوسیله گیره به پشت قالبها .

4- نصب فیلر در صورتی که در نقشه ی قالب بندی لحاظ شده باشد .

5- نصب سولجر ( پشت بند قائم ) در پشت لوله ها به وسیله ی گیره ی عصایی سولجر.

6- مهار نمودن حرکت جانبی قالب به طرف بیرون به وسیله ی جک دوبله یا چهار تراش .

7- می توان در گوشه های قالب از لوله گونیا برای حفظ صلبیت قالب استفاده کرد .

قالب بندی ستون

ستون عضوی عمودی است که بارهای تیرها و کف ها را به پی منتقل می کند وعضو فشاری محسوب می گردد . به دلیل اینکه بتن از مقاومت فشاری بالایی برخوردار است می توان نتیجه گرفت که اگر تنش ناشی از بارگذاری ، از حد مقاومت فشاری بتن تجاوز نکند . لزومی به آرماتوربندی ستون نخواهد بود . در این صورت ستون باید شرایط زیر را داشته باشد :

- بار محوری باشد ؛

- ستون کوتاه باشد ؛

- سطح مقطع ستون وسیع باشد ؛

به دلیل اینکه این شرایط به ندرت در ساختمانهای اسکلت بتنی حاصل می شود وعدم تأمین آنها باعث بوجود آمدن کمانش در عضو می باشد ، برای ایجاد مقاومت لازم این عضو در برابر نیروهای بوجود آمده از کمانش و یا حتی فشارهای مازاد بر تحمل بتن ، به میلگردهای طولی احتیاج خواهد بود . همچنین برای آنکه از کمانش آرماتورهای طولی جلوگیری شود ، از خاموت فولادی با فواصل مشخص در طول ستون استفاده می شود . وظیفه دیگر خاموت یا تنگ در ستون مقابله با خطرات ناشی از برش و بیرون زدگی آرماتورهای طولی است .

نکته : معمولا نسبت ارتفاع به حداقل بعد جانبی ستون برابر یا بیشتر از 3 است . اگر نسبت ارتفاع به حداقل بعد جانبی آن کم تر از 3 باشد اصطلاحاً به آن پایه یا پدستال می گوییم .

ستونهای بتنی معمولاً دارای مقطع مربع ، مستطیل ، L شکل ، چند ضلعی یا گرد هستند . خصوصیات قالب ستونها فارغ از شکل مقطع آنها بشرح زیر است:

- ارتفاع زیاد نسبت به ابعاد مقطع ، که در نتیجه استفاده از مهارتهای مناسب را لازم می نماید .

- سطح کوچک ، که موجب پر شدن سریع قالب از بتن می شود و به تبع آن ایجاد فشار زیاد در پای ستون را سبب می گردد .

- هم محور بودن ستونها که در مرحله ساخت مستلزم کنترل دقیق آنها است.

- ارتفاع زیاد بتن ریزی

- عدم دسترسی به ته قالب

- مشکلات نگهداری قالب وشاقولی بودن آن

- تمایل به پیچش

قالب بندی تیر :

تیرها قطعات خمشی هستند که طول آنها در مقایسه با ابعاد سطح مقطع شان بزرگ بوده وعموما به صورت افقی به کار گرفته می شوند . در تیرها تحمل لنگر خمشی و نیروی برشی وخیز مجاز مد نظر است . به طور کلی خصوصیات تیرها را میتوان به صورت زیر دسته بندی کرد .

- طول زیاد در مقایسه با عرض و عمق

- اتصالات لازم برای نگهداری درب وپنجره ها

- خیز حداکثر در محدوده وسط تیر

- فواصل زیاد تکیه گاه ها

- برش حداکثر در تکیه گاه ها

به علت اینکه کل بارهای ناشی از بتن ریزی مستقیما روی قالب وارد می شود و باید به وسیله قالبها تحمل شوند ، بنابراین جنس قالب باید به گونه ای باشد که تاب تحمل خمشی را داشته باشند، در صورتی که از مصالح با مقاومت کم استفاده شود باید فواصل شمع ها را به هم نزدیک کرد . توجه نمودن به عوامل یاد شده از نظر جنبه اقتصادی بر نوع مصالح قالب بندی اهمیت دارد، زیرا از میان قالب ها ، قالب های فلزی و چوبی کاربرد زیادی دارند .

قالب بندی چوبی تیر :

قالب بندی تیر و شاه تیر به صورت چوبی از قطعه کف تیر و دو قطعه جانبی به علاوه بستها یا مهارهای ضروری تشکیل می شود ومستقیما بر روی سر شمعها قرار می گیرد . قالبهای کناره تیر با قالب کف همپوشانی دارند و آنها نیز بر روی سر شمعها تکیه می کنند .

قالب کف تیرها اغلب از تخته چندلایی به اندازه کف تیر ویا پهن تر از آن ساخته می شود تا تکیه گاه کناره های تیر نیز فراهم گردد .

زمانی که صفحات کف تیر مونتاژ می شوند معمولا آنها را با شماره یا حروف شناسایی ، علامتگذاری می کنند تا امکان آنها در سازه مشخص گردد . فاصله ضروری شمعها نیز باید بر روی قالب کف تیر علامت گذاری شود تا تعیین مکان دقیق آنها در محل کار آسان باشد . در محل لبه قالب کف تیر میتوان یک نوار پخ را به صورت ضعیف میخ کوبی کرد .







قالب بندی فولادی تیر :

قالب بندی تیرها نیز به صورت قطعه کف تیر ودو قطعه جانبی به علاوه بستها وپشت بندی های ضروری است . این قالب بر روی دستک تیر وروی شمعها قرار می گیرد .

در قالب بندی فولادی تیرها برای قائم نگه داشتن قالب گونه تیرها و دالها از دستک های تیر استفاده می شود. این دستکها روی لوله ی پشت بدنه ی قالب گونه و سفت کردن پیچ به لوله پشت بند کف قالب ، باعث عدم حرکت افقی مجموعه قالب روی لوله خواهد شد . در زیر هر دستک پایه ای قرار دارد . با قرار دادن دستک ها در سوراخهای جک های سقفی ، ثبات وپایداری آن ها در امتداد قائم فراهم می شود .

برای اجرای تیرها بسته به گم بودن تیر در سقف یا نمایان بودن آن از دو نوع قالب راست گوشه وپخ گوشه وتیرهای گم در سقف را با قالب راست گوشه می سازند .

قالب بندی دیوار :

دیوارهای بتن مسلح بسته به ملاحظات سازه ای به سه دسته دیوارهای حائل ، دیوارهای باربر ودیوارهای برشی تقسیم می شوند . در ساختمانهای بتن مسلح معمولا از دیوارهای برشی برای مقابله با نیروی جانبی ناشی از باد و زلزله واز دیوارهای باربر برای تحمل بارهای فشاری استفاده می شود . همچنین از دیوارهای حائل برای مقابله با نیروی فشار جانبی خاک یا آب کاربرد دارد .



به طور کلی دیوارها دارای خاصیت های زیر هستند :

- ارتفاع زیاد نسبت به عرض دیوار و احتیاج به داشتن مهاریهای مناسب ؛

- طول و ارتفاع نسبتا زیاد وعدم دسترسی به عمق قالب ؛

- عرض کم ونزدیک بودن سفره های آرماتور عمودی وافقی به قالب بدنه ( تدابیر لازم برای حفظ فاصله سفره ها تا بدنه قالب ) ؛

- تقاطع دیوارها ( عبور سفره ها از میان هم ) ؛

- وجود بازشوها از قبیل : دربها ، هواکشها ، پنجره ها و لوله؛

- اتصلالات لازم برای نگهداری درب و پنجرهها( چارچوبها ، صفحات اتصالی وغیره ) ؛

- وجود درزهای انبساط وانقباض ، درزهای اجرایی ؛

- دیوارهای منحنی شکل؛

- به دلیل ارتفاع زیاد این مشکلات را در بر دارند ؛

- ارتفاع زیاد بتن ریزی؛

- عدم دسترسی به عمق قالب ؛

- مشکلات پایداری قالب و شاغولی بودن آنها ؛

- تمایل به پیچش ؛

عوامل مؤثر در انتخاب نوع مصالح برای دیوارها همانند ستونها بوده، اما وجه تمایز دیوارها از ستونها سطح جانبی وسیع آنها می باشد که به همین دلیل باید از قالبهایی استفاده کرد که علاوه بر پوشش سطح وسیعتر ، پایداری بیشتری داشته باشند . عامل دیگر در انتخاب جنس قالب یکنواختی سطوح دیوارهاست . در سطوح وسیع، کاربرد قالبهای فلزی اجتناب ناپذیر خواهد بود ، به ویژه زمانی که خواسته باشیم با جا به جایی مداوم قالبها عملیات بتن ریزی را متوقف نکنیم .

قالب بندی چوبی دیوار :

قالب های دیوار از 5 بخش اساسی ساخته می شوند :

1- پوشش قالب جهت حفظ بتن تا زمان سخت شدن .

2- پشت بندهای قائم که تکیه گاه پوششی قالب را فراهم می سازند .

3- پشت بندی های افقی که علاوه بر ایجاد تکیه گاه پشت بندهای قائم ، قالب ها را هم راستا می کنند .

4- مهارها جهت ثابت نگه داشتن قالب در برابر بارهای اجرایی و باد

5- فاصله نگهدارها و بستهای جداگانه یا واحدهای بست فاصله نگهدار که فاصله صحیح قالبها را در زید فشار بتن تازه حفظ می کنند . اولین مرحله در ساخت قالب دیوار ، اتصال یک تیر تکیه گاه به شالوده به عنوان پایه پشت بندهای قائم است . پس از نصب آن ، پشت بنمدهای قائم بر پا می شوند . مرحله بعد اتصال پوشش قالب به پشت بندهای قائم است .

برای تثبیت پای قالب دیوارها می توان از پاشنه بتنی ( پاخور یا رامکا) و یا یک قطعه فلزی صلب که با پیچ به شالوده متصل شده است استفاده کرد. ارتفاع این پاخور معمولا بین 5 تا 12 سانتی متر است .

در قالب بندی دیوار ، مهار فشار جانبی بتن وثابت نگه داشتن فاصله قالبها به عهده تنگها ( غلاف ) است . طول مفید تنگها به اندازه ضخامت دیوار می باشد ودر داخل بتن باقی می مانند . این تنگها با تعبیه یک ورق گرد یا فلزی در وسط آنها آببندی می شوند . اگر تنگ را از میان یک غلاف فلزی عبوردهند می توان بعد از بتن ریزی تنگ را بیرون کشید .

برای مسدود کردن سوراخهای بلا استفاده سطوح قالبها از پولکهای فلزی پایهدار استفاده می شود . پایه این قالبها به سادگی انعطاف پذیر و خم شدنی هستند .

نکته مورد توجه در قالب بندی دیوار آن است که همباد بودن لبه قالبها الزامی است در صورت همباد نبودن لبه ی قالبها ، خطوط لبه های قالب بر بتن نقش می بندد ونمای بتن نا مناسب می شود .

قالب بندی فولادی دیوار :

قالبهای فولادی دیوار از اتصال قالبهای مدولار به یکدیگر ساخته می شوند . اجزاء قالبهای فولادی دیوار عبارتند از : قالب مدولار ، پشت بند افقی ، سولجرو...

قالب های مدولار توسط گوه و گیره یا کلمپس به یکدیگر نصب شده واندازه دیوار را می پوشانند . این قالبها توسط پشت بندهای افقی که لوله یا قوطی هستند محکم شده و توسط سولجرها که نقش پشت بند قائم را دارد تثبیت می شوند .

دالهای سیستم های سازه ای هستند که سطح آنها نسبت به ضخامتشان بزرگ است و بار گذاری در آنها عمود بر صفحه دال انجام میشود .دالها رااز لحاظ نوع باربری به دو دسته دالهای یکطرفه و دال های دو طرفه تقسیم می نمایند .

دال یکطرفه :

در مواقعی که عرض دهانه از سه متر کمتر باشد ومواقعی که دهانه بزرگتر ، بیشتر از دو برابر طول دهانه کوچکتر باشد از این سیستم استفاده می شود . در سیستم دال یکطرفه تکیه گاهها فقط در دو طرف دال می باشند ورفتار دال مانند یک تیراست . در این حالت آرماتورهای اصلی در یک جهت دال وجود دارد ودر جهت دیگر آرماتورهای در حد آرماتورهای حرارتی هستند .







دال دو طرفه :

در صورتی که b بین a و a 2 باشد از دال بتنی دو طرفه استفاده میشود . در این سیستم در چهار طرف دال تکیه گاه پیوسته است ودر هر دو جهت طولی و عرضی از آرماتورهای محاسباتی استفاده می شود.

خصوصیات کلی دالها را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد :

- داشتن سطح وسیع نسبت به ضخامت

- تو خالی بودن (مجوف بودن) آنها به منظور سبک کردن وزن دال

- وجود سوراخها وبازشوهایی در دال به منظور عبور لوله های تأسیسات ، برق و غیره .

- اتصال درب و پنجره ها به دال ( تعبیه صفحاتی در داخل بتن دال )

- وجود نیروهای متمرکز بر دال ( مانند نیروی جک ، چرخ ماشین و...) که نیاز به تدابیر ویژه ای دارند .

- پیوستگی در روی تکیه گاهها ( اغلب اوقات )

- شیب دار بودن

- منحنی بودن سطوح

مصالح قالب دال باید دارای سطح صافی باشد وبه سادگی بتوان سطوح وسیعی را با استفاده از آنها مونتاژ کرد . تاب خمشی این مصالح باید متناسب باشد ، زیرا در این قالب بندی وزن ناشی ازبتن تازه و بار گذاری زنده مستقیماً بر قالب تأثیر کرده در صورتی که تاب خمشی مصالح قالب کم باشد انحنای قالب ممکن است مشکل به وجود آورد . معمولا استفاده از قالبهای فلزی در حین برچیدگی مشکلاتی را به همراه دارد ، زیرا قالبها اگر گیر کنند نمی توان با ضربه انها را آزاد کرد و گاهی باعث صدمه قالب می شود .

قالب بندی دال :

اجزای قالب دال عبارتند از عرشه ، تیرچه ، تیر و شمع .

عرشه از قالبهای مدولار فلزی یا از تخته های چوب ساخته می شود ، تیرچه ها اعضایی هستند که در زیر عرشه قالب قرار گرفته و نقش تأمین تکیه گاه عرشه را دارند . در قالبهای مدولار فلزی معمولاً لوله داربستی به قطر 5 سانتی متر نقش تیرچه را بازی می کند . تیرها نیز اعضایی هستند که در زیر تیرچه قرار می گیرند وتکیه گاه تیرچه می باشند . همچنین شمع ها اعضایی هستند که تکیه گاه تیرچه ها و تیرها بوده ودر سیستم قالب بندی دال تکیه گاه زیر قالب هستند .

سقف تیرچه بلوک :

دال یکطرفه ای است که در آن برای کاستن بار مرده از بلوکهای توخالی استفاده کرده اند . اجزای سقف تیرچه بلوک عبارتند از آرماتورهای حرارتی ، آرماتورهای ممان منفی ،آرماتورهای تقویت برشی ، کلاف ارزی و...

تیرچه یک شبکه خرپایی از میلگرد است که داخل یک فندوله قرار گرفته وبتن ریزی شده است . بلوک ها هم از انواع سیمانی ، سفالی و ...به عنوان پر کننده و قالب در این سقف نقش دارند .

کلاف میانی ( عرضی ) : برای تقویت سقف در امتداد عمود بر تیرچه ها و برای توزیع یکنواخت بارروی سقف تیرچه بلوک ، همچنین در محلهایی که بار منفرد موجود باشد ، کلاف میانی بتنی که جهت آن عمود بر جهت تیرچه هاست ، در سقف تعبیه میشود . حداقل عرض کلاف میانی برابرعرض بتن پاشنه تیرپه ( 10 سانتی متر ) و ارتفاع آن برابر ارتفاع سقف خواهد بود.

در مورد بار زنده بیشتر از 350 کیلوگرم بر متر مربع و دهانه 4 تا 7 متر دو کلاف میانی و برای دهانه بیشتر از 7 متر سه کلاف میانی اجرا می شود . در این حالت حداقل سطح مقطع میلگردهای طولی آن برابر سطح مقطع میلگردهای کششی تیرچه خواهد بود .

حداقل قطر میلگردهای کلاف میانی در صورت آجدار 6 Фودر صورت ساده 8 Ф می باشد .